“Van zorg tot onderwijs en van een uitkering tot een rijbewijs: tot al deze voorzieningen moeten we toegang hebben. Daar moet de overheid voor zorgen, maar in de praktijk gaat dat weleens mis.”

“Het thema Toegang tot voorzieningen gaat over belangrijke vragen als: Kan iedereen meedoen in de samenleving? En weet je waar je de hulp vindt die je nodig hebt? Je moet niet tegen allerlei hobbels aanlopen om de voorzieningen te gebruiken waar je recht op hebt. Drempels zijn bijvoorbeeld: je moet maanden wachten voordat je aanvraag behandeld is, je wordt van het kastje naar de muur gestuurd of procedures zijn te ingewikkeld.

Neem je rijbewijs. Als je 75 jaar of ouder bent, en je rijbewijs binnenkort verloopt, moet er een medische keuring gedaan worden. Dat is een hoop gedoe. Door lange wachttijden en een tekort aan artsen bij het CBR duurde het erg lang voordat er een besluit genomen werd over je rijgeschiktheid. Dat kan vervelende gevolgen hebben. Bijvoorbeeld als je plotseling met auto naar het ziekenhuis moet.

Nu is het CBR druk bezig de achterstanden in te halen. Ook heeft de overheidsinstantie zich ingezet om oplossingen te vinden, zodat mensen toch kunnen blijven rijden met een verlopen rijbewijs.”

“Aan de ene kant zorgt de coronacrisis ervoor dat mensen minder toegang hebben tot voorzieningen. Zo kon een deel van de thuiszorg en jeugdzorg niet doorgaan, vanwege het risico op besmettingen.

Tegelijkertijd heeft het coronavirus ook een positieve invloed. Voor daklozen werden ineens opvangplekken geregeld, terwijl dat eerder nooit mogelijk leek. Zo zie je maar, er kan vaak meer dan je denkt.”

“Ik ben trots op het onderzoek naar knelpunten die zelfredzame adreslozen ervaren. Dit zijn mensen die dakloos werden door bijvoorbeeld ontslag, een echtscheiding of schulden. Deze groep krijgt weinig aandacht, omdat ze niet verslaafd zijn of geen psychiatrische problemen hebben.”

“Maar ook bij deze mensen stapelen de problemen zich op. Omdat ze (tijdelijk) geen adres hebben, passen ze niet binnen de regels. Als zij niet ingeschreven staan in de Basisregistratie Personen (BRP), lijkt het alsof zij niet meer in Nederland wonen. Ze hebben geen briefadres, geen recht op een uitkering en moeite een verzekering te houden.

Wij hebben deze problemen aangekaart. Ook deden we een oproep aan de overheid: zorg dat deze groep niet verder afglijdt. Bied maatwerk en denk in mogelijkheden. Wat heeft deze persoon nodig? Kunnen we hem tijdelijk op een recreatiepark inschrijven? En ervoor zorgen dat iemand toch in de BRP ingeschreven blijft staan, zodat hij zijn briefadres behoudt?

In 2020 keken we wat er is gebeurd na onze aanbevelingen. Het ministerie heeft een plan van aanpak gemaakt voor meer woningen en opvang, betere begeleiding en preventie van dak- en thuislozen. Het gaat langzaam, maar er worden stappen gezet.”

“Uit de coronacrisis zijn goede lessen te trekken. Want er ging ook een hoop beter de afgelopen tijd, zoals de opvang voor daklozen. Daardoor kregen daklozen wat rust en de mogelijkheid hun leven meer op orde te krijgen. Die proactieve opstelling van de overheid hoop ik ook in de toekomst te blijven zien.”

“Fundamentele Rechten is een belangrijk thema, omdat het de basis vormt van onze democratische rechtsstaat. Het thema komt overal in terug. Denk aan het recht dat je hebt op veiligheid, op gezondheid, op privacy, op gelijke behandeling. Je moet er altijd op kunnen rekenen dat de overheid je rechten respecteert.

Overheidsinstanties mogen onze vrijheden en rechten dus niet zomaar beperken of afpakken. Dat klinkt logisch, maar in de praktijk gaat het nog weleens mis. Bijvoorbeeld wanneer je er op basis van je uiterlijk uitgepikt wordt door de politie, douane of handhaving.”

“Natuurlijk kan het gebeuren dat de overheid inbreuk maakt op een fundamenteel recht. Dat is niet per se fout. Maar daar moet wel een goede reden voor zijn, die de overheid altijd moet motiveren.”

“Een goed voorbeeld is de coronacrisis. Om de volksgezondheid te beschermen, nam de overheid vergaande maatregelen. We moesten zoveel mogelijk thuisblijven. Daardoor kwamen vrijheidsrechten in het geding. Zoals het recht op privéleven, het recht om religieuze diensten bij te wonen en het recht op onderwijs.

Over de coronaboete gaf de overheid te weinig duidelijke informatie, waardoor veel mensen niet wisten wat hun rechten waren. Wanneer krijg je precies een boete? Wat is het gevolg? En wat als je bezwaar wil maken?”

“Recent hebben we een onderzoek afgerond naar de watervoorziening op Sint Eustatius in Caribisch Nederland. Inwoners hebben recht op schoon drinkwater en dat was daar niet altijd het geval. Ook werkt de Nationale ombudsman veel samen met andere landen. Bijvoorbeeld met de Griekse ombudsman. De situatie van vluchtelingen op Lesbos baart ons zorgen. Daar besteden we dus aandacht aan.

Als we veel signalen ontvangen over de mogelijke schending van een bepaald recht, doen we een verkenning. We zoeken dan uit hoe wij een rol kunnen spelen bij het probleem. Ook doen we onderzoeken. Op basis daarvan stellen we vaak aanbevelingen op voor de overheid.”

“Een onderzoek waar ik trots op ben, is Demonstreren, een schurend grondrecht? Hieruit bleek dat burgemeesters en politie het demonstratierecht niet altijd genoeg waarborgen. Dit onderzoek heeft de nodige aandacht gekregen in de media en politiek.

Nog steeds is het recht op demonstraties actueel. Kijk maar naar de boerenprotesten, Zwarte Piet, Black Lives Matter, Viruswaarheid. Over het algemeen merken we dat gemeentes zich inzetten om demonstraties mogelijk te maken. Ook al zijn er misschien inwoners die het niet eens zijn met de boodschap.

Momenteel bekijken we waar we ons komend jaar op richten. We ronden in ieder geval het onderzoek naar klachtbehandeling etnisch profileren af. Ook de vluchtelingenproblematiek op Bonaire brengen we in kaart, voor zover de situatie rond corona dat toelaat. Oftewel: genoeg te doen!”

“Leefbaarheid is een thema dat ons allemaal raakt. Het gaat over de omgeving waarin we wonen en werken. Daar heeft de overheid veel invloed op. Een onderwerp dat nu bijvoorbeeld heel actueel is, is de energietransitie: de overgang naar groene energie.”

“Onze wereld moet leefbaar blijven voor de komende generaties. Dat betekent dat de overheid nu in actie moet komen. En zich aan internationale klimaatafspraken moet houden. Bijvoorbeeld door te stimuleren dat zoveel mogelijk mensen overstappen op groene energie.”

“Waar komt die energie vandaan? En wat is er ervoor nodig om de energietransitie in goede banen te leiden? De Nationale ombudsman onderzoekt wat de burger van de overheid mag verwachten. En hoe de overheid mensen goed bij dit soort leefbaarheidsprojecten betrekt.”

“Wij verwachten dat de overheid voor lastige uitdagingen komt te staan. Hoe kan de overheid mensen helpen die de overstap op aardgasvrij wonen niet kunnen betalen? En hoe kan zij mensen goed informeren over de subsidiemogelijkheden die er zijn?

Verder spelen private partijen een rol in de energietransitie. Wat is de rol van de overheid als burgers er met die partijen niet uitkomen? Waar moet je zijn als je zeggenschap wilt? Of een klacht hebt? Dat onderzoeken wij. De uitkomsten vertalen we naar aandachtspunten voor de overheid.”

“De afgelopen jaren heeft de Nationale ombudsman zich verdiept in de Omgevingswet. Deze wet gaat de regels van het omgevingsrecht veranderen, waarschijnlijk vanaf 2022. Denk bijvoorbeeld aan de regels bij de aanleg van een windmolenpark. Of wanneer je een aanbouw in je achtertuin wilt plaatsen.

Vóór de komst van de Omgevingswet hebben we met de overheid meegedacht over de voorbereiding. Hoe kan de overheid haar informatie en dienstverlening toegankelijk en begrijpelijk maken? Wat moet er in de organisatie van overheidsinstanties veranderen? En op welke manier kunnen zij samenwerken voor een goede uitvoering van de wet?

“Ook in 2021 heeft de overheid veel plannen op het gebied van leefbaarheid. Daarover willen we zoveel mogelijk met burgers in gesprek. We zijn benieuwd wat hen bezighoudt. Misschien zijn er onderwerpen waar ze zich zorgen over maken. Bij de Nationale ombudsman vinden we het belangrijk om met mensen in gesprek te gaan. Dat blijven we volgend jaar dus zeker doen.”