‘Kinderen laten onze blinde vlekken zien’

“Nee, helaas niet. Het meest ingrijpend voor kinderen waren de schoolsluitingen. Ik heb de regering begin 2021 in een brandbrief gevraagd om fysiek onderwijs op school als uitgangspunt te nemen, in plaats van de besmettelijkheid van het virus alles te laten bepalen. We kregen bij de Kinderombudsman steeds meer verontrustende signalen van ouders en professionals die - ondanks alle inzet - twijfelden aan de kwaliteit van het geboden onderwijs-op-afstand tijdens de schoolsluitingen. Daardoor was er sprake van snelgroeiende onderwijsachterstanden, met name bij de groep kwetsbare kinderen. Daarnaast zagen we steeds meer problemen bij kinderen in onveilige thuissituaties.”

“Opvallend was het gemiddelde rapportcijfer van een 7,8 dat kinderen aan hun leven geven. Dat is zelfs nog iets hoger dan in de onderzoeken van 2016 en 2018. Maar dat is een gemiddelde. Je hebt uitschieters naar boven van kinderen die juist geprofiteerd hebben van corona, bijvoorbeeld doordat ze hun ouders vaker zagen en meer persoonlijke aandacht kregen. Die vonden het thuis gezelliger. Maar er zijn ook kinderen die erdoor gedupeerd zijn.”

“Kinderen die thuis met ruzie en geweld te maken hebben, gaven aan dat ze daar in de coronatijd nog meer last van hadden. Maar binnen die groep kwetsbare kinderen zie je ook weer verschillen. Zo waren er ook kinderen die het juist positief ervaren hebben, omdat er minder contacten waren met voogden en hulpverleners. Ouders hebben dat soms ook als een voordeel gezien. Die moesten opeens zelf dingen oplossen, waarvan ze voorheen dachten dat ze dat niet konden.”

“Zeker. Juist die positieve dingen moet je voor de toekomst meenemen om op te lossen wat er heel lang fout gaat op verschillende gebieden. Bijvoorbeeld in de jeugdzorg waar veel te veel mensen bij de besluitvorming betrokken zijn en er daardoor niets besloten wordt. Door de terugtrekkende beweging van de hulpverlening in coronatijd, bleek er opeens veel efficiënter gewerkt te kunnen worden en werden er sneller besluiten genomen.”

“Op drie zaken: onderzoek, betrek en bespreek. Een goed onderbouwde beslissing vraagt om een kindvriendelijk, volledig onderzoek. Vervolgens moet je een zorgvuldige afweging maken tussen wat het beste is voor het kind en welke andere belangen er meespelen. Hierbij weeg je altijd mee wat voor het kind belangrijk is, wat het kind zelf belangrijk vindt en behandel je kinderen gelijk. Het ontwikkelingsbelang van het kind moet bij ieder besluit voorop staan.”

“Professionals van verschillende organisaties zien dat de neuzen sneller dezelfde kant op staan wanneer je als eerste stap interdisciplinair kijkt naar wat een kind nodig heeft. Doordat er dan een gezamenlijk beeld ontstaat van wat goed is voor het kind, worden mensen creatiever in het vinden van oplossingen. Als je dat niet doet, gaat het al snel over de financiën en de belangen van de eigen organisatie. Dat blokkeert het denkproces enorm.”

“Bij kinderen die uit huis geplaatst zijn of die in een instelling verblijven, is de impact van corona op hun leven misschien wel ingrijpender dan bij andere kinderen. Zo sprak ik met een jongen die zijn moeder niet mocht knuffelen, terwijl hij haar zes weken niet had gezien. We hebben toen vanuit de Kinderombudsman een richtlijn gemaakt voor hoe je als instelling de omgang moet regelen in deze coronatijd.”

“Ze geven zonder uitzondering aan dat ze het ontzettend leuk vinden om te vertellen over hun leven en hun mening te geven over wat er beter kan in de instelling waarin ze zich bevinden. Ook de leiding van zo’n instelling zou daar voldoende tijd voor moeten nemen.” Daar is helaas in de praktijk te weinig tijd voor, terwijl in de gesprekken tijdens het eten, afwassen en bedden opmaken de basis ligt voor contact. Zonder contact heb je geen goed beeld van wat er speelt en komt er van behandeldoelen niks terecht."

“Dat is een bijzonder leuk deel van mijn werk. Maar het belangrijkste is, dat je gezamenlijk met kinderen, ouders, professionals en beleidsmakers tot het beste besluit voor het kind komt. Gesprekken met kinderen zijn daarin voor mij ook een toets om in te kunnen schatten of het beleid dat we voor kinderen ontwikkelen, ook daadwerkelijk werkt. Ze laten onze blinde vlekken zien. Daarnaast komen kinderen soms ook met oplossingen waar wij nooit aan zouden denken. Dat vind ik heel mooi.”

"Ik ben anders dan toen ik begon. Ik kwam vanuit een wetenschappelijke wereld en die omgeving heeft een heel andere dynamiek dan die van de Kinderombudsman. Ik had in mijn academische werk veel onderzoek gedaan naar gevluchte kinderen en hun situatie in Nederland. De afgelopen 5 jaar is mij gebleken dat de zaken waarover ik me bij gevluchte kinderen druk maakte, spelen bij vrijwel alle kinderen die het niet zo getroffen hebben. Angst voor de toekomst, onzeker over hun leven, hun zorgen niet delen met hun ouders, omdat die al zo veel aan hun hoofd hebben. Dat mechanisme zie je ook bij kinderen die in armoede opgroeien, kinderen die in het Groningse aardgasgebied wonen of die een ouder in de gevangenis hebben.”

"Kinderrechten zijn er ook, of misschien wel juist, voor moeilijke kwesties waar maatschappelijk grote verdeeldheid over is. Vanuit mijn opdracht om op te komen voor alle kinderen die in de knel komen, heb ik ook mijn nek uitgestoken bij moeilijke dossiers zoals Nederlandse kinderen in Syrische kampen, de Zwarte Piet-discussie en bij de Armeense asielkinderen Howick en Lili. Dat leidde tot weerstand en verontwaardiging, dat was niet altijd even makkelijk. In het algemeen heb ik de indruk dat het Kinderrechtenverdrag meer is gaan leven en dat ook in gebieden waar het niet in de eerste plaats om kinderen draait. Er wordt meer nagedacht over dat het te nemen besluit of te voeren beleid impact heeft op kinderen. Daar ben ik trots op.”

“We moeten met het veld ervoor zorgen dat in besluitvormingsprocessen die belangrijk zijn voor kinderen - of het nu gaat over huisvesting, armoede of een medische behandeling - het belang van het kind eerst systematisch, deskundig en in volle omvang wordt onderzocht. Zodat duidelijk is wat het beste is voor het kind en dat vervolgens serieus meewegen in het besluit. Op dat punt is nog winst te behalen. Waarbij mijn adagium is: hou het simpel en behapbaar!”